Ərdoğanın Zəngəzur dəhlizi açıqlaması: Cənubi Qafqazda nələr dəyişəcək? - Hasan Oktayın ŞƏRHİ
Təhlil
08.07.2025 17:09
“Türkiyə-Ermənistan-Azərbaycan üçtərəfli barış modeli qurulmalı, Ermənistanın normallaşması təmin edilməli və bu ölkənin Türkiyə üzərindən Qərbə inteqrasiyasının yolu açılmalıdır”.
Qafqaz Strateji Araşdırmalar Mərkəzinin sədri, türkiyəli politoloq Hasan Oktay bunu TodayPress TV-yə danışarkən deyib.
O, Azərbaycanın 44 günlük Vətən müharibəsindən sonra torpaqlarını işğaldan azad etməsindən bəhs edib:
“Müharibə boyunca Türkiyə bölgəyə diqqətini və Azərbaycana dəstəyini ən yüksək səviyyədə nümayiş etdirdi. 10 noyabr razılaşmasından sonra Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı gözlənti həm Azərbaycan, həm də Türkiyədə ciddi bir perspektiv olaraq formalaşdı. Çünki Rusiya 1960 hərbçisini Qarabağa yerləşdirməklə Donbas, Osetiya və Abxaziya kimi Rusiyaya bağlı ərazilər modelini burada da tətbiq etmək istəyirdi. Həmin ərazini möhkəmləndirmək və təminatını təmin etmək məqsədilə 10 noyabr razılaşmasının 4-cü bəndinə Laçın dəhlizi məsələsi daxil edilmişdi. Laçın dəhlizi – Azərbaycan ərazisindən keçərək Ermənistanla Qarabağı birləşdirən və Rusiyanın nəzarətində olan strateji keçid idi. Halbuki tarixi baxımdan Laçın bölgəsində dəhliz anlayışı mövcud deyildi. Məhz bu reallıqdan irəli gələrək, Türkiyə və Azərbaycan ictimaiyyəti Laçın dəhlizinə qarşılıq olaraq Zəngəzur dəhlizinin də gerçəkləşdirilməsini gözləməyə başladılar”.
Ekspert qeyd edib ki, Rusiya Laçın dəhlizinin əlində qalmasını təmin etmək və bu məsələ ətrafında yeni mübahisələrin yaranmasının qarşısını almaq üçün Zəngəzurla bağlı gözləntiləri qəsdən stimullaşdırıb. Zaman keçdikcə, Azərbaycanın Laçın dəhlizinə nəzarəti bərpa etməsi, vətəndaş cəmiyyətinin aksiyalar keçirərək həmin yolu bağlaması Rusiyanın uzunmüddətli planlarına ciddi əngəl olub. Rusiya isə, vaxtaşırı Ermənistanla Azərbaycan arasında toqquşmaların baş verməsinə şərait yaradaraq Qarabağdakı “sülhməramlı” qüvvələrinin orada qalma müddətini uzatmağa çalışıb.
Politoloqun fikrincə, Ermənistanla Azərbaycan arasında hər hansı dəhliz və ya nəqliyyat yolunun açılması üçün öncə iki ölkə arasında sülh müqaviləsi imzalanmalı, tərəflər bir-birini və sərhədlərini tanımalıdır. O, qeyd edib ki, Türkiyə bu məsələdə daim üçtərəfli sülh sazişini təşviq edir:
“İki dövlət arasında qarşılıqlı razılaşma olmadan hər hansı keçidə icazə verilməsi real görünmür. Ermənsitan Baş naziri Nikol Paşinyan Türkiyəyə gələndə "Sülh Yolu" adlandırdığı prosesdən bəhs edir, “Ədalətli Yaddaş” anlayışı ətrafında öz siyasi mövqeyini formalaşdırmağa çalışır. Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoöanın son olaraq Azərbaycandan dönüşdə, təyyarədə jurnalistlərlə söhbətində Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı ifadə etdiyi fikirlərdən mövqeyini görmüş olduq. Ermənistanla Azərbaycan arasında sülh müqaviləsi imzalanmadan bir dəhlizin açılmasını gözləmək hazırkı şəraitdə “suya yazı yazmaq” qədər qeyri-mümkündür.
Təcili olaraq hazırda Paşinyanın zəifləyən siyasi mövqeyindən də istifadə edərək Türkiyə-Ermənistan-Azərbaycan Üçtərəfli Sülhü təsis etmək zəruridir. Bu sülh razılaşması əldə olunduqdan sonra 10 noyabr atəşkəs bəyanatının 9-cu maddəsində nəzərdə tutulan keçmiş Sovet dövründəki kimi Bakı ilə İrəvan arasında mövcud olmuş dəmir yolları, avtomobil yolları, poçt və teleqraf xətləri kimi əlaqələrin bərpası mümkün ola bilər. Hazırda dövlətlər bir-birini tanımalı, sərhədlər qarşılıqlı olaraq qəbul edilməlidir. Əgər bundan sonra bir dəhliz açılacaqsa, bu məsələ ikitərəfli görüşlər çərçivəsində masada müzakirə olunaraq nəticəyə gəlinə bilər. Lakin bu cür razılaşma olmadan Zəngəzur dəhlizinin açılacağını gözləmək, beynəlxalq münasibətlər və diplomatik mexanizmlər baxımından reallıqdan uzaq mövqe deməkdir”.
Hasan Oktay diqqətə çatdırıb ki, bölgədəki potensial, sülh imkanları nəzərə alınaraq təxirəsalınmaz şəkildə Türkiyə-Ermənistan-Azərbaycan üçtərəfli barış modeli qurulmalı, Ermənistanın normallaşması təmin edilməli və bu ölkənin Türkiyə üzərindən Qərbə inteqrasiyasının yolu açılmalıdır. Beləliklə, artıq 200 ildir Rusiya ilə birlikdə bölgədə siyasət aparan və Cənubi Qafqazda Rusiyanın maraqlarını ifadə edən Ermənistanın normallaşması və bölgədə sabitliyin, təhlükəsizliyin və regional dövlətlərin sağlam zəmində fəaliyyət göstərməsinin əsası qoyula bilər.
Qeyd edək ki, Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan Azərbaycandan qayıdarkən jurnalistlərə açıqlamasında deyib ki, Zəngəzur dəhlizi təkcə Azərbaycan üçün deyil, bütün region üçün yeni imkanlar yaradacaq.
Xatırladaq ki, bir müddət öncə ABŞ-dəki tanınmış “beyin mərkəzəri”ndən olan Kornegi Fondu Amerikanın Zəngəzur dəhlizinin ABŞ şirkətinin nəzarətinə verilməklə açılması təklifi irəli sürdüyünü iddia etmişdi.
Qiymət Mahir
tag: Hasan Oktay ,Politoloq,Ərdoğan,Zəngəzur Dəhlizi,Todaypress.tv,
