Sığınacaqlarda böyüyən uşaqların sonrakı taleyi necə olur?

Sığınacaqlarda böyüyən uşaqlar üçün ən böyük sınaq 18 yaş tamamlandıqdan sonra başlayır. 

Bu yaşdan etibarən onlar sığınacaqdan ayrılmalı və müstəqil həyata qədəm qoymalıdırlar. 

Ancaq necə, hansı şərtlər altında, kimin və ya hansı qurumun dəstəyi ilə – bunlar isə aidiyyatı şəxsləri ən çox narahat edən suallar sırasındadır.

Hüquqşünas Şamil Paşayev TodayPress TV-yə bildirib ki, qanunvericilik belə gənclərin sosial müdafiəsini nəzərdə tutsa da, real həyatda onların iş tapmaq, təhsilini davam etdirmək və yaşayış yerini təmin etməkdə çətinlikləri çox olur.

Onun sözlərinə görə, cəmiyyətdə iqtisadi müstəqilliyini təmin edə bilməyən fərdlər təkcə özləri üçün deyil, həm də dövlət üçün təhlükə yaradırlar:

"Bu şəxslər müxtəlif maraq qruplarının təsiri altına düşə bilərlər, çarəsizlik içində olduqda isə narkomaniya, alkoqolizm, dini radikalizm və ekstremist siyasi cərəyanlara (məsələn, faşizm, bolşevizm) qoşulma riski artır.

Belə hallar yalnız fərdin həyatını yox, həm də dövləti mənfi təsirə məruz qoyur. Buna görə də bu kimi problemlərin qarşısını almaq üçün iqtisadi müstəqilliyin təmin edilməsi prioritet olmalıdır".

Hüquqşünasın fikrincə, dövlətin və qeyri-hökumət təşkilatlarının bu istiqamətdə layihələr həyata keçirməsi, gənclərə iş, təhsil və sosial adaptasiya imkanları yaratması vacibdir:

"İnternat məktəblərində təhsil alan uşaqların gələcəkdə ixtisaslı peşələrə yiyələnməsini məktəb vaxtından təmin etmək mümkündür. Məsələn, internatları idman təmayüllü, xüsusilə də futbol təmayüllü etmək olar. Azərbaycana beynəlxalq futbol məktəblərini gətirərək həmin internatlarda futbolun inkişafına şərait yaratmaq olar ki, uşaqlar gələcəkdə özlərinə uyğun peşə seçə bilsinlər.

Eyni zamanda, istənilən digər peşə sahələri, məsələn, aşpazlıq, dülgərlik və ya başqa ixtisaslar üzrə maraq göstərənlər üçün də təlimlər təşkil etmək olar. Həmçinin sosial elmlər, tibb və dəqiq elmlər sahəsində inkişaf etmək istəyənlər üçün də müvafiq şərait yaradılmalıdır".

Hüquqşünas əlavə edib ki, dövlət əlavə tədbirlər kimi ilkin kreditlər də verə bilər:

"Azərbaycanda kredit faizləri təxminən 20% civarındadır. Lakin uşaqlar və gənclər üçün dövlət xüsusi kredit proqramları təşkil edə bilər. İlk 5-6 il ödənişsiz, daha sonra isə 20-25 il ərzində, 1%, 2% və ya 3% kimi simvolik faizlə kreditlərin verilməsi təmin oluna bilər. Bu kreditlər vasitəsilə onlar öz işlərini qura, məşğulluq problemlərini həll edə bilərlər.

Bundan əlavə, həmin şəxsləri kommunal ödənişlərdən azad etmək kimi sosial dəstək tədbirləri də həyata keçirilə bilər".

TodayPress TV-yə danışan sosioloq Hüseyn İbrahimov isə bildirir ki, sığınacaqlarda böyüyən şəxslər cəmiyyətə inteqrasiya etməkdə, münasibətlər qurmaqda və özlərini qəbul etdirməkdə müəyyən çətinliklərlə üzləşirlər.

"Əvvəllər Təhsil Nazirliyi və uşaq evləri tərəfindən "deinstitusionalaşma" adlı bir layihə həyata keçirilirdi. Bu layihənin məqsədi internatlarda yaşayan uşaqların ailələrə verilərək orada sosiallaşmasını təmin etmək idi. Bu, müsbət addım idi və uşaqların ailə mühitində böyüməsinə şərait yaradırdı.

Lakin layihə sonradan bir neçə dəfə fərqli panellərdə müzakirə olunsa da, tam şəkildə tətbiq oluna bilmədi. Hələ də internatlarda valideyn himayəsindən məhrum olan uşaqlar qalır və onlar 18 yaşına qədər himayə olunurlar. Problem isə ondan ibarətdir ki, bu uşaqlar 18 yaşdan sonra özlərinə ev və sosial dəstək tapmaqda çətinlik çəkirlər".

Sosioloqun fikrincə, bu sahədə sosial layihələrin artırılmasına ciddi ehtiyac var. Qeyri-hökumət təşkilatları öz yerlərdəki layihələrini genişləndirməli, həmin gənclərin həm maariflənməsi, həm də yaşayış şəraitlərinin yaxşılaşdırılması istiqamətində işlər görməlidirlər.

Beləliklə, sığınacaqlarda böyüyən uşaqların 18 yaşdan sonrakı həyatı təkcə şəxsin mübarizəsi deyil, həm də cəmiyyətin onlara göstərdiyi dəstəkdən asılı olur. Buna görə də bütün qərarlarımızda diqqətli davranmalı və qarşımızdakı insana qarşı empatiya hissi qurmalıyıq.

Ziyafət Əlisoy, Türkan İsgəndərli

TodayPress TV